Klamme Dweilen

(uit De Standaard 15/03/07)


Voor het eerst, zo las ik gisteren in de krant, zitten meer dan tienduizend mensen in de Belgische gevangenissen. Terwijl er eigenlijk maar plaats is voor 8311 gedetineerden.
Dat valt best mee, was het enige wat ik hierbij kon denken. De gevangenen zitten dus wat dicht op elkaar. Ik kan niet zeggen dat mijn hart bloedt. Nergens staat geschreven dat een gevangenis ruim moet zitten. Vergis u niet: ik ben niet iemand die van mening is dat onze gevangenissen ‘luxehotels’ zijn. Au contraire. Ik heb namelijk Leuven-Centraal (twee keer), Brugge (twee keer), De Nieuwe Wandeling (zes keer) en Verviers (één keer) vanbinnen gezien en ik geef u op een briefje: u wilt er geen kamer boeken. Aangezien er zich opnieuw een unieke kans aanbiedt om u te vergissen vertel ik er snel bij dat het hier telkens om een heel kort verblijf van enkele uren ging, aangezien ik er op bezoek was met Skyblasters (vijf keer) en Brendan Croker (zes keer) om de gedetineerden wat muzikaal vertier aan te bieden. Mijn strafblad is voorlopig nog altijd even maagdelijk als het triathlonpalmares van Jean-Luc Dehaene, laat hier geen verwarring over bestaan.

Ik heb heel wat geleerd uit die bezoeken. Dat gevangenisbewaarder een erg onderschatte job is bijvoorbeeld. Men moet uit bijzonder hout gesneden zijn om dit werk alle dagen aan te kunnen. De psychische druk is enorm. Het is dan ook in de eerste plaats voor het gevangenispersoneel dat er dringend iets aan de overbevolking moet worden gedaan. Overbevolking zorgt voor stress onder de gedetineerden, wat het werk van de cipiers nog moeilijker maakt dan het al is.

Onze gevangenissen zijn absoluut geen luxehotels. Wie dat durft beweren is volgens mij niet het meest bruisende drankje in de ijskast of het scherpste mes in de lade. Dom, is het woord dat ik zocht. Om dat in te zien hoeft men niet eens een gevangenis te hebben bezocht. Het helpt, maar het hoeft niet. Gevangenissen dienen om de maatschappij te beschermen, niet om zijn gram te halen en wraak te nemen. Jazeker krijgen misdadigers er voedsel, onderdak, werkgelegenheid en occasioneel entertainment. Jazeker mogen misdadigers er sporten en naar de televisie kijken. Het woord dat zich nu naar voren wurmt als was het Margriet Hermans nadat iemand op een Open-VLD congres had gevraagd ‘Wie wil er een bespottelijk voorstel lanceren om de brievenrubriek van Het Laatste Nieuws een extra injectie te geven?’ is: beschaving.
Ik heb uit mijn gevangenisbezoeken namelijk ook geleerd dat vrijheidsberoving, zelfs al is het maar tijdelijk en geheel vrijwillig zoals in mijn geval, een buitengewoon intense invloed op een mens heeft, zeker als je de buitenwereld moet inruilen voor een negentiende-eeuwse bajes als Leuven-Centraal. Reeds na een uur binnen gevangenismuren werd ik telkens overvallen door een merkwaardig en moeilijk te beschrijven gevoel. Alsof iemand plots een klamme dweil over uw leven heeft gedrapeerd, die werd gesopt in wanhoop, depressie, machteloosheid, agressie, opstandigheid en volslagen moedeloosheid. En ik zat er gewoon een uurtje of twee achter de drums.
Daarom bestaat de door velen zo beschimpte Wet Lejeune: hij biedt hoop op een vervroegd verwijderen van de klamme dweil, wat de gedetineerde tot goed gedrag moet aansporen, wat dan weer het werk van de gevangenisbewaarders ietwat verlicht. Er is over nagedacht.

We kunnen gedetineerden bezwaarlijk opnieuw in een tochtige kerker met kettingboeien ondersteboven aan de muur hangen zoals in de Middeleeuwen. Dat was toen trouwens het enige wat men kon verzinnen om een gevangenisverblijf min of meer onaangenamer te maken dan het vrije leven op straat, waar pest en oorlog woedden. Degenen die in de kerker rechtop hingen hadden het prima voor mekaar, toen.
Ik denk niet dat wij, die over een strafblad beschikken dat even blanco is als de bladzij in Luc Appermonts dagboek getiteld ‘Wijven die ik een keer goed heb gepakt op de wijze der bokken’, er op eender welke manier beter van worden als Horion, Dutroux of Saïd Out niét in hun cel naar hun favoriete soap mogen kijken, als Farid Le Fou een pot choco wordt gerefuseerd of als Andràs Pàndy zijn dessert wordt ontzegd.

Wij, in het bezit van een strafblad zo maagdelijk dat alle 72 maagden waar de modale zelfmoordterrorist naar verlangt er een beetje schrik van hebben, zijn ruw geschat met 9.990.000. In België wonen immers, naar beneden afgerond, zo’n 10 miljoen mensen. Tienduizend daarvan zitten dus in de nor. Dat betekent: één op duizend Belgen fought the law and the law won. 0,1 procent. Er zijn ook nog zeshonderd veroordeelden die onder electronisch toezicht staan. Ook hier moest ik denken: die cijfers vallen best mee. Zeker als men ze naast de misdaadverslaggeving in de media legt.

Daar moeten we aan denken als de politiek straks met het voorstel komt om onze gevangenissen te privatiseren zoals in de VS en Groot-Brittannië. Ik gok op een voorstel in die richting van Margriet. (pdw)