vrijdag, juni 22, 2007

Masseuse met kapsones

(Uit De Standaard, 21/06/07)

Mijn houding tegenover alterneuterij is ondertussen genoegzaam bekend.
Ik weet het, bovenstaande openingszin is een hoogst zelfingenomen frase want ze impliceert niet enkel dat u mij kent maar ook dat u voldoende in mij geïnteresseerd bent om mijn standpunt inzake alternatieve geneeswijzen te kennen. Ik ben mij daar van bewust.
Daarom – voor wie absoluut niet weet wie ik ben – geef ik hier graag kort mijn visie op deze populaire vorm van volksverlakkerij: mogen al die zelfverklaarde alternatieve genezers en therapeuten aan een opstoot van bloederig speen ten prooi vallen en elkaar proberen genezen zonder een beroep te doen op de reguliere medische wetenschap.
Zo, nu we elkaar iets beter kennen zou ik u graag willen wijzen op de schandelijke uitkomst in de rechtszaak Maria Sickesz versus de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) in Nederland. De VtdK bestaat 127 jaar, het is de oudste skeptische organisatie ter wereld. Maria Sickesz is 83, arts en wellicht één van de oudste charlatans. Begin jaren tachtig riep Sickesz eigenhandig de ‘orthomanuele geneeskunde’ in het leven. Door een specifieke manipulatie van de wervelkolom, zo beweert zij, kunnen allerlei ziekten worden genezen. Sickesz betoogt dat elke mens absoluut symmetrisch moet zijn en ze beweert maar liefst vijf mogelijkheden van zogeheten ‘wervelscheefstand’ te kunnen identificeren, iets wat uiteraard enkel hààr therapie kan verhelpen. Een masseuse met kapsones dus.

Aanvankelijk beperkte Sickesz zich vooral tot het behandelen van rug- of nekklachten. Maar het duurde niet lang of ze maakte zich sterk dat haar techniek ook anorexia, astma, autisme, chronische diarree, colitis, depressies, diabetes, eczeem, fobieën, hartklachten, hooikoorts, hyperventilatie, maagzweren, menstruatieklachten, migraine, multiple sclerose (MS), oorsuizingen én schizofrenie kon genezen. Het zal u zijn opgevallen dat ‘bloederig speen’ niet in het lijstje voorkomt.

Geen wonder dat mevrouw Sickesz in alterneutenkringen hoog staat aangeschreven – die lui zijn naar het schijnt allemaal absoluut symmetrisch – en het hoeft al evenmin iemand te verrassen dat ze in de door de VtdK samengestelde top 20 der Grootste Kwakzalvers van de Twintigste Eeuw terechtkwam. Daar kon ze echter absoluut niet mee lachen.

Twee jaar geleden stapte Sickesz boos naar de rechter. Ze wou uit de top 20 worden geschrapt en de VdtK laten verbieden om haar nog langer een kwakzalver te noemen. In eerste aanleg werd die eis door een nuchtere rechter dijenkletsend afgewezen. Maar in hoger beroep, dat werd voorgezeten door een onmiskenbaar aan hersenscheefstand lijdende juge, kreeg ze vorige week tot ieders verrassing gelijk. Het Amsterdamse hof steunde zich voor die absurde beslissing op de definitie van kwakzalverij volgens Van Dale en een ruim zestien jaar oude doctoraatsthesis over de bewuste orthomanuele geneeskunde, een proefschrift van twee ‘believers’, bovendien voor een faculteit economie (!). Daarin wordt gesteld dat ‘twee op de drie van de met OMG behandelde patiënten er in hun algemene toestand op vooruit zeggen te gaan en een gunstig effect van hun klachten ervaren’. Op grond hiervan stelt het Amsterdamse hof vast dat de orthomanuele geneeskunde dus niet ‘nutteloos’ is zoals bedoeld in de definitie van Van Dale. Voor het gemak liet het hof de rest van de definitie, ‘ter genezing van een of andere ziekte’, maar weg.
De Amsterdamse rechter vond het gebruik van het woord kwakzalver daarom ‘ontegenzeggelijk een aantasting van mevrouw Sickesz haar professionele en persoonlijke integriteit’ en gaf haar gelijk. De uitspraak heeft voor een internationale storm van protest gezorgd. Want elke zelfverklaarde genezer of charlatan die een aantal tevreden klanten kan opvoeren staat in Nederland vanaf nu boven elke kritiek. Nog erger is: de VtdK werd in één ruk door veroordeeld om in de grootste kranten van Nederland een rechtzetting te publiceren. Dat gaat tienduizenden euro’s kosten en zoveel geld heeft de vereniging niet. Zoals de meeste skeptische organisaties moet de VtdK het van vrijwilligerswerk en bescheiden lidgelden hebben. Een masseuse met kapsones dreigt de oudste skeptische vereniging ter wereld de nek om te draaien.
We – en met ‘we’ bedoel ik alle sceptici en weldenkende mensen die dit lezen – kunnen natuurlijk wachten tot het bloederig speen effectief toeslaat om onze gram te halen. Maar ondertussen heeft zustervereniging SKEPP, de Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudo-wetenschap en het Paranormale een steuncampagne op het getouw gezet. Wie een bijdrage wil storten om de Nederlandse Vereniging tegen de Kwakzalverij financieel te steunen: SKEPP zelf heeft al 1000 Euro gestort en alle stortingen op rekening nr. 001-2168478-22 van SKEPP met de vermelding “steun VtdK” zullen aan de skeptische zustervereniging in nood worden overgemaakt. (pdw)

15 opmerkingen:

Neverbeendead Religion zei

Als je pdw leest zou je nog gaan geloven dat vrijwel alle zieken op deze planeet genezen kunnen worden via de erkende geneeskunde indien alle rijken al hun persoonlijke fortuinen daartoe ter beschikking stellen.
Tenminste, als men daar in beroep zo over beslist en er geen rechter zetelt die de rijken citeert en oordeelt dat die zieken zo ook wel genezen.

Anoniem zei

Ik ben ooit SKEPP-lid geweest, en sta nog steeds achter zijn kritische benadering van de alternatieve geneeswijzen. Wat mij wel heeft gestoord, is het doordrammerige van sommige van zijn woordvoerders. Ik vind het efficiënter om op basis van een rustig en goed onderbouwd betoog de fundamenten onder de alternatieve denkwereld neer te halen dan kwistig gebruik te maken van termen als 'kwakzalver' of
'alterneut'. Zoals nu blijkt in Nederland, riskeer je daarmee in het slechtste geval een rechtszaak, en in het beste het teweegbrengen van een underdogeffect.
Het verdwijnen van kritische stemmen vind ik echter geen goeie zaak, dus tast ik misschien toch wel in mijn buidel....

Anoniem zei

Mijn bankrekeningen zijn ingestraald door Jomanda, dus ...
Nog nieuws uit de Nederlandse kwakzalverij: de dokters die de doodzieke Silvia Millecam indertijd op haar eigen verzoek een alternatieve - en vergeefse - behandeling gaven tegen wat later een agressieve borstkanker bleek, zijn hun dokterstitel ontnomen. Ik weet niet of ik blij moet zijn dat kwakzalverij bestraft is, of jammer moet vinden dat enkele opgeleide en ervaren dokters - want het waren naast alterneuten ook gewoon, klassiek geschoolde dokters - hun werk niet meer mogen doen en zo de mogelijkheid verliezen om patiënten te helpen met klassieke geneeskunde en in hun onderhoud te voorzien met niet-kwakzalverij. De genaamde Jomanda, die Millecam als eerste en meest overtuigende wijs wist te maken dat ze helemaal geen kanker had, krijgt geen sanctie omdat ze geen medische titel had. Ik hoop dat haar toekomstige prooien, voor ze besluiten bij haar te rade te gaan, dàt tenminste onthouden: dat de gesjeesde podiumdanseres Joke Damman geen enkel aanvaard en controleerbaar bewijs van medische kennis kan voorleggen.

Soit, strafrechtelijk is Damman wel aansprakelijk, dus we zien wel wat daar nog van komt. Toch vrees ik dat Skepp en co aan symptoombestrijding doen. Mensen die een slechte diagnose te horen krijgen, reageren niet rationeel maar zoeken datgene dat hen op dat moment het meeste houvast biedt. En zolang het alternatief een langdurige, pijnlijke, onaangename behandeling met onzekere uitkomst is, met peperdure en soms dubieuze producten van de farma-industrie, zulllen nog veel mensen zich liever laten 'instralen' dan zich bij de klassieke antwoorden op een slechte diagnose neer te leggen.

Anoniem zei

Ik ben blij, mooi werk! Ik hou niet van kwakzalvers, maar nog minder van oerconservatieve-op-alles-kritiek-hebbende-sceptici. Hoog tijd dat iemand iets aan die zageventen deed!

Sven zei

Jammer dat beide kampen zo vaak met alle stekels overeind het "gesprek" aangaan.
Uiteraard vind ik de argumentatie van de rechter, tenminste zoals pdw ze ons voorlegt, niet afdoende om tot dit juridisch oordeel te komen, maar anderzijds lijkt het me dat SKEPP en aanverwanten toch iets al te makkelijk het wetenschappelijke tot goddelijk en onfeilbaar maken. Wie kennis heeft van wat wetenschap is, en vooral van enige wetenschapsfilosofie, moet erkennen dat de wetenschap zoals we die vandaag definiëren, eveneens uitgaat van niet-bewezen (en eigenlijk onbewijsbare) premissen. Zo wordt een statistisch voorkomen van een fenomeen als het afwijkt van de normale Gauss-curve, beschouwd als niet door toeval te verklaren én dus per definitief een causaal verband opleverend (ik vereenvoudig het even, voor het gemak...) Zo wordt zonder meer aangenomen dat als verscheidene factoren waarvan men veronderstelt dat ze invloed hebben constant gehouden worden en één variabele gevarieerd, dit voldoende is om te bewijzen dat die ene variabele al dan niet de "oorzaak" is van wat men onderzocht (terwijl het heel goed mogelijk is dat onbekende factoren een rol speelden die op één of andere onbekende wijze samenhangen met en misschien zelf oorzaak zijn van die variabele, en dus eerder de oorzaak zijn dan de onderzochte variabele). Bovendien blijft men daarbij nog steeds uitgaan van een (mono)causaal relatiemodel tussen factoren in de realiteit, terwijl er heel wat stromingen zijn die wijzen op holistische, circulaire,... samenhangen die verloren gaan in een deterministisch causaal verband...
En laten we ook even een oog werpen op de intussen lange rij studies en artikels die aangeven dat heel wat wetenschappelijk onderzoek allerminst waardenvrij (en soms zelfs heel waardenvol, want b.v. gesponsord) is : wie heeft belang bij welke uitkomst en hoe bepaalt dit belang de uitkomst ? Jomanda mag dan persoonlijk belang hebben bij haar "genezingen", GlaxoSmithKline heeft minstens evenveel belang bij hun "genezingen" (oké, ongetwijfeld valt op deze vereenvoudigde redenering een goeie witzerige opmerking te maken...), maar hopelijk catcht u mijn drift...
Jammer genoeg hoor ik de sceptici nooit ofte nimmer reageren op dit soort argumenten, en heb ik hen ook nog nooit in een debat horen gaan over de waarde van wetenschap (en over de beperkingen). Toegegeven, er zijn weinig wetenschapsfilosofische debatten, maar een antwoord op uw blog, pdw, zou al een mooi begin zijn...

Patrick zei

Beste Sven,
Ik heb geprobeerd aan uw verzoek te voldoen en de vraag voorgelegd aan enkele SKEPP-leden. Hieronder vind je enkele antwoorden:

1)
Reacties als deze ben ik al decennia gewend. Als bepaalde opvattingen duidelijk in strijd zijn met de wetenschap, proberen de aanhangers ervan een discussie te beginnen over de waarde van de wetenschap, over wetenschapsfilosofie en meer van dat. Daarmee ontwijken ze het eigenlijke onderwerp.

Het is afdoende aangetoond dat de Jomanda een bedriegster is en dat de dame die de VtdK een proces aandoet kwakmethodes gebruikt. Daar is geen speld tussen te krijgen.

De wetenschap is niet “goddelijk en onfeilbaar”, maar dit zijn zaken waarin we duidelijke conclusies kunnen trekken op serieus wetenschappelijk onderzoek. Dit bij deze gelegenheid in vraag stellen doet denken aan de dikke dame die niet tevreden is met haar gewicht dat ze op de weegschaal afleest en dan gaat zeggen dat de weegschaal niet deugt.

Gaan praten over niet-bewezen premissen of een deterministisch causaal verband doen hier gewoon niet ter zake. En dat is heus niet omdat we in SKEPP geen filosofen zouden hebben…

-Tim Trachet -

2)
1) Wetenschap maakt modellen. 2) 'Essentially, all models are wrong,
but some are useful.', George Box. 3) 'The supreme goal of all theory
is to make the irreducible basic elements as simple and as few as
possible without having to surrender the adequate representation of a
single datum of experience.', hetzij 'Everything should be made as
simple as possible, but not simpler.', Albert Einstein, ook wel Occams
scheermes.

- Geert Jan Bex -

3)
Waar haalt meneer De Witte zijn informatie vandaan? Van de wetenschapsfilosofie.
Wetenschap is zich inderdaad ter dege bewust van haar beperkingen en dat is ook haar sterkte. Daarom werkt zij met waarschijnlijkheden. En zelfs over die waarschijnlijkheden kunnen kennistheoretische vragen gesteld worden. Hoe dan ook de vraag blijft: werkt iets of werkt het niet; en hoe gaan we zo goed mogelijk vaststellen of iets werkt. Door een autoritaire uitspraak? Door traditie? Omdat iemand meent dat het werkt?
Pseudowetenschap werkt met zekerheden, steunend op traditie en onwaarschijnlijkheden.
Het is niet omdat de wetenschap zich bewust is van haar beperkingen dat daarom de pseudowetenschap wel geldige uitspraken doet. Dat is een foute logische conclusie. Of, is de logica ook al uit de 'mode'?

Hendrik Vanmassenhove
MA Filosofie

Anoniem zei

In tegenstelling tot wat hierboven beweerd wordt, is de wetenschap wel degelijk (redelijk) betrouwbaar. Dat hebben we te danken aan het 'demarcatiecriterium' van Karl Popper, en aan wat gemeenzaam bekend staat als de 'wetenschappelijke methode' (soms ook: de 'empirische cyclus'). Dit is een standaard procedure die in de wetenschap gebruikt wordt om kennis te verwerven en betrouwbare theorieën te formuleren.

Falsificeerbaarheid, herhaalbaarheid en validatie zijn maar drie van de methodes om wetenschappelijke informatie mee te toetsen.

Wat stelt de 'pseudowetenschap' daartegenover? Niks. Elke controle wordt uit de weg gegaan, in het beste geval vergoeilijkt met het excuus van de esoterie: wie geen 'believer' is, of niet is 'ingewijd', kan zogezegd niet begrijpen hoe de pseudowetenschap werkt. Zou u een auto kopen waarvan de verkoper zegt dat alleen automekaniekers ermee kunnen rijden?

Pseudowetenschappers beweren ook graag dat hun resultaten elke kritiek weerleggen. Dat is een drogreden die steunt op een ongegrond causaal verband.

Ik heb hier geen conclusie bij, dus maak ik een kleine buiging.

Anoniem zei

Patrick, wat met osteopatie?

Anoniem zei

De laatste opmerking (Vanmassenhove) is wat ik zelf ook de hele tijd zat te denken bij het lezen van deze thread. Wetenschap pretendeert helemaal niet van de waarheid in pacht te hebben; het is net essentiëel in de wetenschappelijke benadering dat je uitgaat van het op basis van rationeel verantwoord onderzoek meest aannemelijke, en dat je dat bijstelt van zodra bewezen wordt dat het niet klopt. Pseudo-wetenschap poneert iets waar je niet over kunt argumenteren en dat je onmogelijk kunt weerleggen: in het voorbeeld van (pdw) heeft Mme Sickez de waarheid in pacht. Je weet niet hoe ze ertoe gekomen is en je kan haar (nep)theorieën niet bijsturen; zij is de enige die weet hoe haar vork aan de steel zit. Bref: pseudo-wetenschap is irrationeel; haar daarom bovengeschikt maken aan de wetenschap is dat al evenzeer.

Patrick zei

@Koen:
Lees dit eens: http://skepdic.com/osteopathy.html
Maar check vooral ook andere - liefst wetenschappelijke - sites. Ik weet welhaast zeker: hoe meer je hierover leest, hoe minder je naar de, ahem, 'osteopaat' zult gaan...

Sven zei

Patrick,

ik betwist zeker niet de "kwakzalverij" van Jomanda en de mevrouw waarover uw blog uiteindelijk ging... Ik stelde enkel vragen in een ruimer verband...
Tof trouwens dat u daar ook eens een antwoord op geeft, want dat miste ik totnogtoe.
Zelf ben ik geen wetenschapsfilosoof, en mijn kennis van wetenschappelijke methodologie is enigzins beperkt, en uiteraad hoef ik (net zomin als u) de antwoorden te weten op de vragen. Soms is het al heel wat als je de juiste vraag stelt.
In ieder geval : bedankt voor de antwoorden.
Ik denk dat scepsis een goede houding kan zijn, als je -zoals met alles- niet doorslaat daarin, want dan word je uiteindelijk niet veel beter dan andere dogmatici.
Ik vind het inderdaad belangrijk dat bedriegers aan de kaak gesteld worden, en eveneens vind ik het belangrijk dat we ruimte laten om te geloven in dingen die we niet begrijpen, maar die ons op één of andere manier helpen. Wie erin slaagt om bij zijn gevoel te blijven (en opvoeding speelt daarin een rol, zie Alice Miller), kan dan zelf wel voelen wat "aanslaat" of niet. Helaas zijn vele mensen vervreemd van hun eigen gevoel, en dan is het belangrijk dat anderen vooral de juiste vragen stellen, eerder dan dat ze de "juiste antwoorden" komen geven...

asskicker zei

Leve de strijd tegen de kwakzalverij, behalve als het gaat om frenologie, want dat is onbetwistbaar een wetenschap gegrond op schier oneindig empirisch materiaal en gezond verstand: http://thebestbloginbelgium.blogspot.com/2005_09_01_archive.html

Los daarvan schrik ik nog altijd van de heftige reacties tegen iedere sceptische stellingname die ietwat hard wordt verkondigd. Vooral de achtbare Richard Dawkins lijkt dat soort reacties los te weken. Reacties als "je preekt voor de eigen kerk" en "je bent al even extremistisch als de mensen die je bestrijd" en worden losjes rondgestrooid.

Het lijkt er op dat je als scepticus wel je mening mag verkondigen, maar liefst niet te luid en zonder op al te veel tenen te trappen. Dit alles in het teken van de almachtige "verdraagzaamheid", die al te vaak onterecht vertaald wordt naar een soort overvreemdbaar recht van iedere mens om niet voor het hoofd te worden gestoten. Dit heeft bij mij al dikwijls de gedachte losgeweekt dat de grootste hedendaagse vijand van de vrije meningsuiting niet overheidscensuur is, maar politieke correctheid in zijn meest broekschijterige vorm.

Anoniem zei

Ik ga maar eens lid worden van Skepp..gaat dat zomaar? Ik ben echt een grote fan, en we zijn het altijd zo roerend eens dat ik van roering prompt genees van al mijn kwalen. Neen, serieus, ik vind het gewoon dapper PDW, dat ge het opneemt tegen kwakzalverij en bakerpraatjes, die zelfs in vrouwenmagazines doorgang vinden. Het is te zeggen: vaak publiceren ze een artikel tégen, terwijl twee bladzijden verder een publirep over geneeskrachtige parels of zwijnen te vinden is.

Anoniem zei

Mag ik bij deze aandacht vragen voor de spatiefout? Het virus slaat hier blijkbaar ook toe. Alvast bedankt!

Anoniem zei

Pseudowetenschappers (astrologen, paragnosten en dergelijke) houden er ook van om kritische mensen te intimideren en te bedreigen. Ze gaan daar in héél ver.

Ik nodig jullie graag uit om mijn relaas te lezen over wat ik deze week meemaakte met een zogenaamde Belgische topastroloog:

http://hermanboel.wordpress.com/2007/07/28/relaas-van-kritisch-denker-vs-astroloog/